Materinska kletva Kraljevih kćeri
Da bi umanjio neuravnotežen odnos polova u francuskoj koloniji Nova Francuska (danas pokrajna Kvebek u Kanadi) francuski kralj Luj XIV između 1663. i 1673. godine finansira putovanje i miraz za 768 devojaka iz Francuske. Ove devojke, poznatije i kao Kraljeve kćeri (fr. fille du roi), predstavljaju pretke najvećeg broja današnjih francuskih Kanađana. Međutim, formiranje nove populacije (Kvebek) od manjeg broja pojedinaca iz veće populacije (imigranti iz Francuske) smanjuje genetičku varijabilnost populacije i može dovesti do povećane učestalosti nekih genetičkih oboljenja. Tako je za francuske Kanađane karakteristična velika učestalost (1 osoba na svakih 2000 stanovnika) Leberove nasledne optičke neuropatije (LHON od engl. Leber’s hereditary optic neuropathy), nasledne bolesti koja dovodi do gubitka vida i u najvećem broju slučajeva se ispoljava kod muškaraca. Ova bolest se prenosi isključivo preko majki, jer genetičku osnovu LHON predstavlja štetna mutacija u mitohondrijskom genomu (mtDNK). Zahvaljujući matičnim knjigama populacije Nove Francuske koji se vodi još od 1623. godine, naučnici su uspeli da prate brakove u koje su stupile Kraljeve kćeri i da ustanove da čak 89% slučajeva LHON u Kvebeku izaziva genetička varijanta poreklom od samo jedne žene. Ova osamnaestogodišnja imigrantkinja iz Francuske udala se 1669. godine i imala desetoro dece, od toga šest ćerki, koje su bile nosioci mitohondrijske genetičke varijante koja izaziva LHON. Imajući u vidu da ova štetna mitohondrijska mutacija smanjuje adaptivnu vrednost muškarcima, postavlja se pitanje zašto je iz populacija francuskih Kanađana nije eliminisala prirodna selekcija?
Nije ih eliminisala, zato što ih nije ni „videla“. Naime, usled nasleđivanja mitohondrija isključivo preko majki, selekcija ne „vidi“ i nije u mogućnosti da eliminiše mutacije u mitohondrijskom genomu koje su štetne za mužjake, ako su one istovremeno neutralne ili korisne za ženke. Ovaj evolucioni fenomen se u literaturi naziva još i materinska kletva (engl. mother’s curse). Ovim procesom selekcija održava u populaciji mtDNK mutaciju koja ima pozitivan ili neutralni efekat na ženke, iako ta ista mutacija ima štetan efekat na mužjake. Povećana učestalost LHON u populaciji Kvebeka predstavlja prvu eksperimentalnu potvrdu u ljudskim populacijama da su mužjaci „žrtve“ polno-specifične asimetrije u delovanju selekcije koja rezultira akumulacijom mitohondrijskih mutacija sa negativnim efektom na njihove osobine.
Milot, E., Moreau, C., Gagon, A., Cohen, A., Brais, B. and Labuda, D. (2017). Mother's curse neutralizes natural selection against a human genetic disease over three centuries. Nature ecology & evolution 1(9), 1400.
